130. Mọi người sợ trước nguy hiểm và yêu quý sự sống trên hết. Khi biết nghĩ về điều nầy nên không giết và không tạo nhân để giết hại bất cứ sinh vật nào.
All men tremble at punishment, all men love life; remember that thou art like unto them, and do not kill, nor cause slaughter.

131. Vì mục đích tìm hạnh phúc mà hại người; kiếp sau sẽ không an lạc.
He who seeking his own happiness punishes or kills beings who also long for happiness, will not find happiness after death.

132. Vì mục đích tìm hạnh phúc mà không hại người; đời sau được hưởng an lạc.
He who seeking his own happiness does not punish or kill beings who also long for happiness, will find happiness after death.

133. Ðừng nói lời ác nghiệt; vì nó sẽ quay ngược trở lại. Do đó người nói lời phẫn nộ, đau đớn như tự giáng đập vào mình.
Do not speak harshly to anybody; those who are spoken to will answer thee in the same way. Angry speech is painful, blows for blows will touch thee.

134. Nếu người trầm lặng trong yên tỉnh như cái chuông bị bể trước những lời sỉ nhục. Người đạt được Niết Bàn là người không còn sân hận.
If, like a shattered metal plate (gong), thou utter not, then thou hast reached Nirvana; contention is not known to thee.

135. Như người người chăn gia súc lùa bò ra bãi cỏ. Sự già và chết đưa con người đến bãi cỏ tử vong.
As a cowherd with his staff drives his cows into the stable, so do Age and Death drive the life of men.

136. Người ngu tạo việc ác nên quên đi ánh đuốc từ lửa phát sinh; chẳng khác mai kia tự lấy lửa đốt mình.
A fool does not know when he commits his evil deeds: but the wicked man burns by his own deeds, as if burnt by fire.

137. - 138. - 140. Dùng vũ khí hại người vô tội và thanh khiết. Chẳng bao lâu thọ nhận nghiệp ác rơi vào một trong mười điều ác hạnh: 1- Thân thể đau đớn khốc liệt. 2- Chơi vơi không nơi nương tựa. 3- Tán loạn tâm trí. 4- Tai họa từ vua. 5- Bị cáo trạng vô cớ. 6- Gia đình ly tán. 7- Lửa thiêu đốt nhà cửa. 8- Thống khổ tiền tài. 9- Thân danh bại hoại. 10- Khi sanh mạng chấm dứt tái sinh vào địa ngục.
He who inflicts pain on innocent and harmless persons, will soon come to one of these ten states: He will have cruel suffering, loss, injury of the body, heavy affliction, or loss of mind, or a misfortune coming from the king, or a fearful accusation, or loss of relations, or destruction of treasures, or lightning-fire will burn his houses; and when his body is destroyed, the fool will go to hell.

141. Không phải lõa thể, tóc rối, ngồi xổm, đời sống khổ hạnh sẽ trở thành vị Thánh; ngoại trừ người biết quan sát từ tâm thuần khiết sẽ vượt khỏi nghi mạn và khát vọng.
Not nakedness, not platted hair, not dirt, not fasting, or lying on the earth, not rubbing with dust, not sitting motionless, can purify a mortal who has not overcome desires.

142. Người sống trong phú quý làm chủ được bản tánh riêng mình. Họ sẽ sống an nhiên tự tại tròn đầy đức hạnh. Không cần sở hữu với đức tin lớn lao, thuần tịnh trong sáng. Nếu không sát hại sinh linh vị ấy là Phạm Chí - Sa Môn hay Khất Sĩ.
He who, though dressed in fine apparel, exercises tranquillity, is quiet, subdued, restrained, chaste, and has ceased to find fault with all other beings, he indeed is a Brahmana, an ascetic (sramana), a friar (bhikshu).

143. Có phải người cao quý nhiếp phục được tâm niệm, ngăn ngừa được lỗi lầm giống như loài ngựa khôn tránh được những ngọn roi?
Is there in this world any man so restrained by humility that he does not mind reproof, as a well-trained horse the whip?

144. Nguồn ánh sánh phát sinh như tuấn mã cao quý chạm phải roi mây, với đức tin, đức hạnh và năng lượng thiền định sâu sắc, cái nhìn trí huệ, hành động Chánh Pháp. Người ấy vượt đau khổ ma chướng trong đời nầy.
Like a well-trained horse when touched by the whip, be ye active and lively, and by faith, by virtue, by energy, by meditation, by discernment of the law you will overcome this great pain (of reproof), perfect in knowledge and in behaviour, and never forgetful.

145. Người làm ống dẫn nước biết điều khiển dòng nước; kẻ làm tên biết uốn tên cho ngay thẳng; Người thợ mộc biết uốn ván. Bậc hiền triết chế ngự tâm mình.
Well-makers lead the water (wherever they like); fletchers bend the arrow; carpenters bend a log of wood; good people fashion themselves.

147. Hãy nghĩ về thân nầy như con rối. Như hình nộm nối liền với chân tay. Đau khổ bởi ung nhọt chỉ là bóng, là ảo giác chẳng bao giờ tồn tại.
How is there laughter, how is there joy, as this world is always burning? Why do you not seek a light, ye who are surrounded by darkness?

148. Thân nầy mau suy tàn và là sào huyệt ẩn trú bệnh hoạn; nhiều lần đã mục nát, hũy diệt và tan rã khi tử thần xuất hiện tước đoạt và chấm dứt thân mạng.
This body is wasted, full of sickness, and frail; this heap of corruption breaks to pieces, life indeed ends in death.

149. Hãy nhìn đống xương khô như trái bầu khô rổng vứt đi cuối mùa thu. Hoan hỷ gì thứ như thế?
Those white bones, like gourds thrown away in the autumn, what pleasure is there in looking at them?

150. Thân nầy làm bằng xương, bao bọc bởi thịt và máu; kiêu ngạo và không đức hạnh ẩn trốn ở thân nầy rồi cũng già và chết.
After a stronghold has been made of the bones, it is covered with flesh and blood, and there dwell in it old age and death, pride and deceit.

151. Cỗ xe vua dù có vinh quang và huy hoàng cũng mòn cũ; thân nầy tàn lụi và già đi, nhưng đức hạnh vị thánh vẫn tồn tại và sống mãi vinh danh bậc toàn thiện.
The brilliant chariots of kings are destroyed, the body also approaches destruction, but the virtue of good people never approaches destruction, — thus do the good say to the good.

152. Kẻ khờ chẳng tu tập không biết được Chánh Pháp, đến khi già lão như trâu thân to lớn nhưng trí huệ chẳng tăng trưởng.
A man who has learnt little, grows old like an ox; his flesh grows, but his knowledge does not grow.

153. - 154. Lang thang biết bao kiếp sống, cho đến kết thúc cuộc đời chưa bao giờ suy gẫm và phấn đấu để sang tỏ ai là chủ nhân cuộc sống luân hồi? Ôi! Ðời sống tẻ nhạt phải chết như thế! Người khôn ngoan thấy được việc làm chủ bản thể. Nguồn gốc đau khổ sẽ tan vở sẽ bật gốc rễ vô minh. Chấm dứt sự ham muốn, vượt khỏi thức tâm và đạt đến Niết Bàn.
Looking for the maker of this tabernacle, I shall have to run through a course of many births, so long as I do not find (him); and painful is birth again and again. But now, maker of the tabernacle, thou hast been seen; thou shalt not make up this tabernacle again. All thy rafters are broken, thy ridge-pole is sundered; the mind, approaching the Eternal (visankhara, nirvana), has attained to the extinction of all desires.

155. Người còn trẻ mãi chìm đắm sống trong buông lung không tự khắc kỷ. Không biết tăng trưởng làm giàu đức hạnh. Mai sau giống như con cò già đứng bên ao hồ chẳng có tôm cá.
Men who have not observed proper discipline, and have not gained treasure in their youth, perish like old herons in a lake without fish.

156. Người còn trẻ sống không kỷ luật; không tăng trưởng sự giàu có đức hạnh; mai sau như cây cung bị gãy, ân hận, hối tiếc đã muộn màng.
Men who have not observed proper discipline, and have not gained treasure in their youth, lie, like broken bows, sighing after the past.

158. Hãy tìm về nguồn cội trước; sau mới có thể hóa giải cho người; như vậy sẽ tránh được đau khổ vô ích.
Let each man direct himself first to what is proper, then let him teach others; thus a wise man will not suffer.

159. Ai chiến thắng được tự ngã; người ấy có thể nói về chân lý. Thực vậy, quả thật rất khó tự điều phục được tâm mình.
If a man make himself as he teaches others to be, then, being himself well subdued, he may subdue (others); one's own self is indeed difficult to subdue.

160. Tự mình làm chủ tâm và không nương vào ai ngoài tâm nầy. Khi chủ nhân ông và nô lệ kết hợp hài hòa chân lý sẽ lộ diện.
Self is the lord of self, who else could be the Lord? With self well subdued, a man finds a lord such as few can find.

161. Hành vi tội lỗi và sai lầm do chính mình tạo nhân. Ác nghiệp hại kẻ ngu khờ như đá cứng nghiền nát hòn đá yếu.
The evil done by oneself, self-begotten, self-bred, crushes the foolish, as a diamond breaks a precious stone.

162. Tội lỗi tăng trưởng trong tâm như dây leo Malava bám cây Sala làm cây khô chết. Người giảm mất nguồn ánh sáng tự đồng hóa mình với kẻ thù.
He whose wickedness is very great brings himself down to that state where his enemy wishes him to be, as a creeper does with the tree which it surrounds.

163. Với mục tiêu vị kỷ rất dễ rơi vào hành vi ác nghiệp. Nhất là không thể bám vào những hành vi cao thượng..
Bad deeds, and deeds hurtful to ourselves, are easy to do; what is beneficial and good, that is very difficult to do.

164. Vì bởi miệt thị giáo lý và tranh đua với những bậc thánh đức hạnh vĩ đại. Kẻ ngu thọ nhận hậu quả như cây Kashta sau khi sinh quả sẽ tự hoại diệt.
The foolish man who scorns the rule of the venerable (Arahat), of the elect (Ariya), of the virtuous, and follows false doctrine, he bears fruit to his own destruction, like the fruits of the Katthaka reed.

165. Việc hiện hay ác bởi chính ta; đau khổ và bình an cũng bởi chính ta; ô nhiễm hay không ô nhiễm đến từ tự ngã; không ai có thể thanh tịnh cho ai.
By oneself the evil is done, by oneself one suffers; by oneself evil is left undone, by oneself one is purified. Purity and impurity belong to oneself, no one can purify another.

166. Tâm thanh tịnh tuyệt đối tốt cho chính mình. Tâm nầy cũng sáng soi rọi tất cả mọi người với lợi ích vô cùng rộng lớn. Vì thế, khi nhìn thấy tâm thuần tịnh hãy chuyên tâm và tha thiết với tâm này.
166. Let no one forget his own duty for the sake of another's, however great; let a man, after he has discerned his own duty, be always attentive to his duty.

168. Những gì xuất hiện, Hãy nhìn rõ; hãy đi theo con đường Chánh Pháp; ai sống theo tinh thần Pháp an lạc sẽ vượt đến bờ bên kia.
Rouse thyself! Do not be idle! Follow the law of virtue! The virtuous rests in bliss in this world and in the next.

169. Theo chánh hạnh đừng theo con đường tà hạnh. Người đi theo Chánh Pháp sẽ an lạc trong thế giới và vượt đến bờ bên kia.
Follow the law of virtue; do not follow that of sin. The virtuous rests in bliss in this world and in the next.

170. Nghĩ về thế giới nầy trống không như bọt nước xuất hiện như mộng ảo. Nếu biết nhìn cảnh vật như thế còn sợ gì tử thần?
Look upon the world as a bubble, look upon it as a mirage: the king of death does not see him who thus looks down upon the world.

171. Ðến và nhìn thế gian nầy như cỗ xe vua lộng lẫy hào nhoáng; nơi đó những người ngu vì tham đắm mà phát sinh đau khổ; người trí không lôi cuốn bởi danh và tài lợi.
Come, look at this glittering world, like unto a royal chariot; the foolish are immersed in it, but the wise do not touch it.

172. Ai trước sống dại dột buông lung nhưng sau lại khám phá được trí huệ; người ấy sẽ chiếu sáng bao trùm khắp nhân thiên như trăng thoát khỏi mây mù.
He who formerly was reckless and afterwards became sober, brightens up this world, like the moon when freed from clouds.

173. Người chuyên làm việc tốt và thoát khỏi ảo giác ám chướng; Người ấy chiếu sáng bao trùm khắp nhân thiên như trăng thoát khỏi mây mù.
He whose evil deeds are covered by good deeds, brightens up this world, like the moon when freed from clouds.

174. Thực vậy, trong bóng đêm của thế gian, hiếm người thấy được ánh sang, như vài con chim thoát khỏi lưới chẳng mấy con tự do bay vút trên trời cao.
This world is dark, few only can see here; a few only go to heaven, like birds escaped from the net.

175. Như thiên nga nương ánh sáng mặt trời huyền diệu bay lượn trong không trung. Người làm chủ được bản thân mình. Chinh phục được ma quân nên hoàn toàn tỉnh thức và vượt khỏi thế gian ảo mộng.
The swans go on the path of the sun, they go through the ether by means of their miraculous power; the wise are led out of this world, when they have conquered Mara and his train.

176. Ai nói lời dối trá là vi phạm giới luật. Những ai không tin tưởng có đời sau, chắc chắn không có ác hạnh nào người ấy không tạo tác.
If a man has transgressed one law, and speaks lies, and scoffs at another world, there is no evil he will not do.

177. Rõ biết người keo kiệt không sinh ở cõi Thiên; người ngu sẽ không tán thán lòng từ thiện. Nhưng với người cao quý họ hoàn toàn hoan hỷ trong sự bố thí.
The uncharitable do not go to the world of the gods; fools only do not praise liberality; a wise man rejoices in liberality, and through it becomes blessed in the other world.

178. Thực hành tánh toàn thiện và biết cho đi là niềm hân thưởng ở đời sau. Uy lực và sức mạnh lòng từ lan tỏa khắp mọi nơi hơn cả tầng trời, hơn cả làm việc vua trên toàn thể thế giới. Niềm ân sũng hạnh phúc dành cho người thánh thiện bước vào dòng sông của cuộc đời sẽ dẫn đến Niết Bàn – Nirvana.
Better than sovereignty over the earth, better than going to heaven, better than lordship over all worlds, is the reward of the first step in holiness.

180. Phật hưởng trọn vẹn vui sướng trên đời; trên con đường du hành không dấu vết, không mức đến. Còn có con đường thế gian nào cám dỗ được Ngài? Phật là người giác ngộ siêu việt. Còn có lưới dục vọng nào quyến rủ được Ngài?
He whom no desire with its snares and poisons can lead astray, by what track can you lead him, the Awakened, the Omniscient, the trackless?

181. Người tỉnh thức bình an trong định yên lặng và kiên cố; hạnh phúc trong sự dâng hiến. Thế nên, tất cả Trời và người đều kính phục.
Even the gods envy those who are awakened and not forgetful, who are given to meditation, who are wise, and who delight in the repose of retirement (from the world).

182. Ðược sinh có thân người là khó; được sống còn là khó; nghe được Chánh Pháp đã khó; gặp Phật ra đời còn khó hơn.
Difficult (to obtain) is the conception of men, difficult is the life of mortals, difficult is the hearing of the True Law, difficult is the birth of the Awakened (the attainment of Buddhahood).

183. Tránh xa hành vi ác hạnh; làm những điều tốt; giữ gìn tâm thuần khiết. Đó là lời Phật dạy.
Not to commit any sin, to do good, and to purify one's mind, that is the teaching of (all) the Awakened.

184. Nhẫn nhục là đức tính hy sinh cao cả nhất. Niết Bàn – Nirvana là quả tuyệt diệu nhất. Ðó là lời phật dạy. Hành hạ, đánh đập người chẳng phải là một Sa Môn. Xúc phạm, tổn thương người chẳng thể là khất sĩ.
The Awakened call patience the highest penance, long-suffering the highest Nirvana; for he is not an anchorite (pravragita) who strikes others, he is not an ascetic (sramana) who insults others.

185. Không vọng ngôn, không hành động thô bạo. Tự mình khắc kỷ nghiêm ngặt. Sống theo luật, tiết chế thực phẩm. Sống đơn độc trong sự tỉnh mịch. Tăng tiến tâm thức chính như lời Phật dạy.
Not to blame, not to strike, to live restrained under the law, to be moderate in eating, to sleep and sit alone, and to dwell on the highest thoughts,—this is the teaching of the Awakened.

186. - 187. Dù mưa bằng đồng vàng xuống khắp thế gian cũng không thỏa mãn lòng khao khát dục vọng và chấm dứt đau khổ. Như thế, làm sao bậc Chánh Giác có thể mãn nguyện dù ở cõi dục chư Thiên? Khi ảo giác dục vọng tan biến. An lạc tự xuất hiện. Người trí biết rõ chân lý nầy.
There is no satisfying lusts, even by a shower of gold pieces; he who knows that lusts have a short taste and cause pain, he is wise. Even in heavenly pleasures he finds no satisfaction, the disciple who is fully awakened delights only in the destruction of all desires.

188 - 189. Khi hoảng hốt và sợ hãi. Mọi người bay đến quy y núi non, rừng rậm, khu vườn, miếu thờ để ẩn trốn. Ðó là quy y bất toàn. Không thể thoát lưới đau khổ.
Men, driven by fear, go to many a refuge, to mountains and forests, to groves and sacred trees. But that is not a safe refuge, that is not the best refuge; a man is not delivered from all pains after having gone to that refuge.

190. Biết quy y Phật, Pháp, Tăng sẽ nhìn thấy bốn chân lý tối thượng (Tứ Diệu Ðế).
He who takes refuge with Buddha, the Law, and the Church; he who, with clear understanding, sees the four holy truths.

191. Khổ, nguyên nhân khổ, chấm dứt khổ và con đường Bát Chánh Ðạo. Chắc chắn sẽ đưa đến chấm dứt sự khổ.
Viz. pain, the origin of pain, the destruction of pain, and the eightfold holy way that leads to the quieting of pain.

192. Ðó là quy y an toàn nhất. Quy y tối cao nhất. Nếu biết quy y như thế. Người ấy mới tự do để bước vào đời sống bất diệt và phiền não tận.
That is the safe refuge that is the best refuge; having gone to that refuge, a man is delivered from all pain.

193. Rất khó gặp bậc hiền triết trí huệ. Vì người tỉnh thức không dễ tìm thấy. Hoan hỷ cho nhân loại khi đấng toàn thiện ra đời.
A supernatural person (a Buddha) is not easily found, he is not born everywhere. Wherever such a sage is born, that race prospers.

194. Hạnh phúc thay Phật ra đời. Hạnh phúc thay gặp được Chánh Pháp - Dharma. Hạnh phúc thay hòa hợp với tăng đoàn. Hạnh phúc thay trong tinh thần khiêm cung hòa ái.
Happy is the arising of the awakened, happy is the teaching of the True Law, happy is peace in the church, happy is the devotion of those who are at peace.

195. - 196. Ai có thể đo lường được vi diệu công đức lòng sùng kính Phật; Pháp; Tăng - Người đã từ bỏ những tà kiến vượt qua sông phiền não, tự do, vô úy với ánh sáng Nirvana chói lọi khắp muôn phương.
He who pays homage to those who deserve homage, whether the awakened (Buddha) or their disciples, those who have overcome the host (of evils), and crossed the flood of sorrow, he who pays homage to such as have found deliverance and know no fear, his merit can never be measured by anybody.

Xem tiếp: THE DHAMMAPADA IV

---

TRUYỆN PHẬT GIÁO

---

---